بیماری روماتیسم چیست؟
بیماری روماتیسم به عنوان یک اصطلاح کلی برای اشاره به گروهی از بیماری‌های التهابی مربوط به بافت همبند شناخته می‌شود. این بیماری‌ها که بیش از 200 نوع مختلف دارند، می‌توانند بخش‌های گوناگونی از بدن، از جمله مفاصل، ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و حتی اندام‌های داخلی را تحت تأثیر قرار دهند. ویژگی مشترک انواع مختلف روماتیسم، ایجاد التهاب و در برخی موارد آسیب به بافت‌های مرتبط است. یکی از نمونه‌های شناخته‌شده این بیماری، آرتروز یا روماتیسم مفصلی است که اغلب نام آن را شنیده‌ایم. هر نوع از روماتیسم نیازمند تشخیص و درمان خاص خود است. برای آشنایی بیشتر با این بیماری و روش‌های مدیریت آن، مطالعه ادامه مطالب می‌تواند مفید باشد.
روماتیسم چیست؟
روماتیسم گروه بزرگی از بیماری‌های خودایمنی و التهابی را شامل می‌شود که مفاصل، ماهیچه‌ها، تاندون‌ها، غضروف‌ها و حتی برخی اندام‌های داخلی را درگیر می‌کنند. گاهی این بیماری‌ها به عنوان اختلالات اسکلتی-عضلانی شناخته می‌شوند. بسته به نوع روماتیسم، این عارضه می‌تواند باعث التهاب، درد، سفتی و محدودیت حرکتی در قسمت‌های مختلف بدن شود.
یکی از شایع‌ترین انواع روماتیسم، آرتروز یا روماتیسم مفصلی است که تعداد زیادی از افراد را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. تنها در ایالات متحده، حدود 32.5 میلیون نفر با آرتروز زندگی می‌کنند. با این حال، سایر انواع کمتر شایع مانند لوپوس نیز وجود دارند که هرچند شیوع کمتری دارند اما می‌توانند اثرات جدی بر کیفیت زندگی بیماران بگذارند. افرادی که علائم مشکوک به روماتیسم را تجربه می‌کنند، باید به پزشک متخصص یا روماتولوژیست مراجعه کنند تا علت مشکلاتشان تشخیص داده شده و درمان مناسب آغاز شود.
انواع رایج روماتیسم و ویژگی‌های آن
روماتیسم دارای طیف گسترده‌ای از انواع است که هر کدام علائم و اثرات منحصر به فرد خود را دارند. در ادامه به برخی از رایج‌ترین انواع این بیماری و مشخصات آن‌ها پرداخته شده است:
- روماتیسم قلبی
این نوع معمولاً در نتیجه تب روماتیسمی ایجاد شده و باعث آسیب به دریچه‌های قلب می‌شود. عوارض آن می‌تواند منجر به نارسایی قلبی گردد. - روماتیسم چشمی
نوعی نادر که التهاب در لایه‌های چشم ایجاد کرده و در صورت درمان نشدن ممکن است به مشکلات جدی بینایی یا حتی نابینایی منجر شود. - روماتیسم پوستی
علاوه بر ایجاد ضایعات پوستی، این نوع ممکن است گاهی علائم مربوط به مفاصل را نیز نشان دهد اما بیشتر پوست را درگیر می‌کند. - روماتیسم کبدی
معمولاً ناشی از عوارض داروهایی مانند NSAID یا متوترکسات است و به ندرت مستقیماً بافت کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. - روماتیسم ستون فقرات
این نوع اغلب باعث درد یا سفتی در ناحیه گردن و کمر شده و ممکن است با مشکلات عصبی مانند فشردگی نخاع همراه باشد. - روماتیسم گردنی
در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید، این حالت ممکن است به ناهماهنگی مهره‌های گردن و دردهای عصبی شدید منجر شود. - روماتیسم دست
علائمی همچون التهاب و تورم در سینوویوم مفاصل دست دارد و با پیشرفت بیماری ممکن است تغییر شکل یا عدم ثبات مفاصل را ایجاد کند. - روماتیسم گوارشی
التهاب روده که باعث علائمی مانند درد شکمی، اسهال و دفع خونین می‌شود، از ویژگی‌های این نوع روماتیسم است. - روماتیسم ریوی
مشکلات تنفسی مانند انسداد راه‌های هوایی یا افزایش فشار خون ریوی از عوارض این بیماری هستند. - روماتیسم تیروئید
نوعی اختلال که عملکرد غده تیروئید را متأثر کرده و ممکن است باعث بروز کم‌کاری تیروئید شود - روماتیسم غیر التهابی لگن و کمر
این نوع از روماتیسم که به استئوآرتریت مربوط است، با افزایش سن شدت بیشتری پیدا می‌کند و درد در نواحی لگن، زانو یا کمر را افزایش می‌دهد. - روماتیسم اسکلرودرما
یک بیماری خودایمنی نادر که منجر به سفت شدن یا ضخیم شدن پوست می‌شود و می‌تواند به اندام‌های داخلی نظیر قلب، کلیه‌ها، روده‌ها یا عروق خونی آسیب برساند. - روماتیسم پنهان
این نوع زمانی بروز می‌کند که علائم آشکاری مشاهده نمی‌شود، اما مشکلات قلبی مرتبط با تب روماتیسمی به صورت نهفته وجود دارد. - روماتیسم شوگرن
یک بیماری مزمن که با خشکی چشم، خشکی دهان و درد مفاصل همراه است. این بیماری همچنین خطر بروز سرطان لنفوسیت (نوعی گلبول سفید) را افزایش می‌دهد. - روماتیسم مفصلی
یکی از رایج‌ترین انواع روماتیسم که مفاصل را درگیر کرده و باعث التهاب، درد و آسیب تدریجی آن‌ها می‌شود. این بیماری ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به بافت‌های خود است.
تشخیص و درمان هر یک از این انواع روماتیسم نیاز به بررسی‌های دقیق و تخصصی پزشکی دارد.
خطرناک‌ترین نوع روماتیسم اسکلرودرما، که خوشبختانه بسیار نادر است، به عنوان یکی از خطرناک‌ترین انواع روماتیسم شناخته می‌شود. این بیماری با سفت و خشک شدن پوست همراه است و ممکن است عملکرد قلب، کلیه‌ها و ریه‌ها را مختل کند. اگرچه این اختلال در هر سنی و هر جنسیتی ظاهر می‌شود، اما در زنان بیشتر دیده شده است. به دلیل تأثیرات شدید آن بر سلامت عمومی، این نوع از روماتیسم از نظر پیامدهای بالقوه یکی از کشنده‌ترین موارد محسوب می‌شود.
علائم روماتیسم چیست؟
روماتیسم اغلب به صورت درد و التهاب در بافت‌های همبند، به‌ویژه مفاصل، خود را نشان می‌دهد. تقریباً 40 درصد از مبتلایان علائم و مشکلاتی فراتر از مفاصل را نیز تجربه می‌کنند. این بیماری می‌تواند بر سایر بخش‌های بدن نظیر پوست، چشم‌ها، ریه‌ها، قلب، کلیه‌ها، غدد بزاقی، اعصاب، مغز استخوان و عروق خونی اثر بگذارد.
علائم آن ممکن است شدت متغیری داشته باشند؛ به طوری که دوره‌هایی بدون علامت را تجربه کرده و سپس دوره‌های عود یا شعله‌ور شدن رخ می‌دهند. با گذشت زمان، این اختلال ممکن است به تغییر شکل و جابجایی مفاصل منجر شود. برخی از علائم عمومی عبارتند از:
- درد
- التهاب و تورم
- خشکی مفاصل
- کاهش دامنه حرکت
- خستگی
- تب
- کاهش وزن
علائم روماتیسم شدید چیست؟
در موارد شدید، تأثیرات بیماری بر مفاصل جدی‌تر بوده و علاوه بر درد و التهاب زیاد، ممکن است خشکی شدیدی ایجاد کرده و انعطاف‌پذیری آن‌ها به مرور کاهش یابد. از جمله نشانه‌های شایع روماتیسم شدید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درگیری چندین مفصل با درد و التهاب
- خشکی طولانی‌مدت و کاهش انعطاف مفاصل متعدد
- حساسیت و درد هنگام لمس مفاصل
- بروز علائمی مشابه در دو طرف بدن
- کاهش وزن ناگهانی یا تدریجی
- تب مکرر همراه با خستگی مفرط
- حس ضعف کلی بدن
هر نوع روماتیسم تأثیر خاص خود را بر بخشی از بدن داشته و ویژگی‌ها و علائم منحصربه‌فرد دیگری را نیز به همراه دارد.
علت روماتیسم چیست؟
علت دقیق روماتیسم همچنان به‌طور کامل شناخته نشده است. اما این بیماری زمانی به وجود می‌آید که سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به بافت‌های خودش حمله می‌کند. اگرچه تحقیقات بسیاری در این زمینه صورت گرفته، دلیل اصلی این واکنش غیرطبیعی هنوز به‌طور قطعی مشخص نیست. از جمله عوامل موثر در بروز روماتیسم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عوامل ژنتیکی
- تفاوت‌های جنسیتی (به‌عنوان مثال، لوپوس در زنان شایع‌تر است، درحالی‌که اسپوندیلیت آنکیلوزان بیشتر در مردان دیده می‌شود)
- اضافه‌وزن و چاقی
- سابقه برخی بیماری‌ها (مانند برخی عفونت‌ها یا آسیبهای دوران کودکی که می‌توانند زمینه‌ساز باشند)
- استعمال دخانیات
- قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها یا مواد شیمیایی مضر
چگونه روماتیسم تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص روماتیسم به‌ویژه در مراحل اولیه دشوار است زیرا علائم آن ممکن است با دیگر بیماری‌ها اشتباه گرفته شود. در روند تشخیص، معاینه فیزیکی دقیق و بررسی سابقه بیمار اهمیت زیادی دارد. افرادی که علائمی همچون خستگی یا درد مزمن مفاصل را تجربه می‌کنند، باید به متخصص روماتولوژی مراجعه کنند. پزشک اغلب از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده می‌کند:
- انجام معاینه بالینی و دریافت توضیحات کامل از بیمار
- ارزیابی شدت درد و محدودیت حرکت در مفاصل
- بررسی وضعیت اعضای دیگر بدن ازجمله چشم‌ها، پوست و لگن
- استفاده از ابزارهای تصویربرداری مانند اشعه ایکس، ام‌آر‌آی یا سونوگرافی
- انجام آزمایش‌های مرتبط با فاکتورهای روماتوئیدی
تشخیص با استفاده از آزمایش‌ها
یکی از مراحل تشخیص روماتیسم، درخواست آزمایش‌های تخصصی است. پزشک براساس علائم بیمار و وضعیت عمومی او ممکن است این آزمایش‌ها را توصیه کند. این بررسی‌ها برای تایید یا رد بیماری طراحی شده‌اند و شامل مجموعه‌ای از آزمایش‌های خونی و سایر تست‌ها هستند.
راه‌های پیشگیری از روماتیسم
اگرچه نمی‌توان به‌طور کامل از ابتلا به روماتیسم پیشگیری کرد، اما با رعایت برخی نکات می‌توان خطر ظهور آن یا شدت علائم را کاهش داد:
- دوری از استعمال سیگار
- پیروی از رژیم غذایی مدیترانه‌ای سالم و متعادل
- انجام فعالیت بدنی منظم به مدت 20 تا 30 دقیقه در روز
- کاهش مصرف نمک در وعده‌های غذایی
- افزایش مصرف ماهی و منابع غنی از اسیدهای چرب امگا-3
- محدود کردن نوشیدنی‌های شیرین حاوی قندهای مصنوعی
روش‌های درمان روماتیسم
درمان روماتیسم معمولاً ترکیبی از دارودرمانی و تغییر سبک زندگی است. ممکن است درمان تنها با دارو کافی نباشد و نیاز به روش‌های مکمل مانند فیزیوتراپی، گرمادرمانی یا حتی مدیتیشن احساس شود. روماتیسم یک بیماری مزمن خودایمنی است؛ بنابراین، روند مدیریت و درمان آن نیازمند پشتکار و ادامه‌دار بودن اقدامات درمانی است. در ادامه برخی از روش‌های رایج درمان معرفی شده‌اند.
قوی‌ترین داروهای روماتیسم
انتخاب مناسب‌ترین دارو ارتباط مستقیمی با نوع خاص روماتیسم دارد. خوشبختانه در دهه‌های اخیر داروهای متعددی معرفی شده‌اند که توانسته‌اند کیفیت زندگی افراد مبتلا را به طرز چشمگیری بهبود بخشند. دسته‌بندی کلی این داروها عبارت است از:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
- داروهای ضدروماتیسم اصلاح‌کننده بیماری (sDMARDs) نسخه سنتتیک
- داروهای ضدروماتیسم اصلاح‌کننده بیماری (bDMARDs) نسخه بیولوژیک
- کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها)
- داروهای مهارکننده اختصاصی (آنتاگونیست‌ها)
- داروهای ویژه برای علائم خاص برخی انواع روماتیسم
قرص سولفاسالازین برای درمان روماتیسم
سولفاسالازین یکی از داروهایی است که به کاهش درد، خشکی و سفتی ناشی از روماتیسم
علت دقیق روماتیسم همچنان به‌طور کامل شناخته نشده است. اما این بیماری زمانی به وجود می‌آید که سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به بافت‌های خودش حمله می‌کند. اگرچه تحقیقات بسیاری در این زمینه صورت گرفته، دلیل اصلی این واکنش غیرطبیعی هنوز به‌طور قطعی مشخص نیست. از جمله عوامل موثر در بروز روماتیسم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عوامل ژنتیکی
- تفاوت‌های جنسیتی (به‌عنوان مثال، لوپوس در زنان شایع‌تر است، درحالی‌که اسپوندیلیت آنکیلوزان بیشتر در مردان دیده می‌شود)
- اضافه‌وزن و چاقی
- سابقه برخی بیماری‌ها (مانند برخی عفونت‌ها یا آسیبهای دوران کودکی که می‌توانند زمینه‌ساز باشند)
- استعمال دخانیات
- قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها یا مواد شیمیایی مضر
چگونه روماتیسم تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص روماتیسم به‌ویژه در مراحل اولیه دشوار است زیرا علائم آن ممکن است با دیگر بیماری‌ها اشتباه گرفته شود. در روند تشخیص، معاینه فیزیکی دقیق و بررسی سابقه بیمار اهمیت زیادی دارد. افرادی که علائمی همچون خستگی یا درد مزمن مفاصل را تجربه می‌کنند، باید به متخصص روماتولوژی مراجعه کنند. پزشک اغلب از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده می‌کند:
- انجام معاینه بالینی و دریافت توضیحات کامل از بیمار
- ارزیابی شدت درد و محدودیت حرکت در مفاصل
- بررسی وضعیت اعضای دیگر بدن ازجمله چشم‌ها، پوست و لگن
- استفاده از ابزارهای تصویربرداری مانند اشعه ایکس، ام‌آر‌آی یا سونوگرافی
- انجام آزمایش‌های مرتبط با فاکتورهای روماتوئیدی
تشخیص با استفاده از آزمایش‌ها
یکی از مراحل تشخیص روماتیسم، درخواست آزمایش‌های تخصصی است. پزشک براساس علائم بیمار و وضعیت عمومی او ممکن است این آزمایش‌ها را توصیه کند. این بررسی‌ها برای تایید یا رد بیماری طراحی شده‌اند و شامل مجموعه‌ای از آزمایش‌های خونی و سایر تست‌ها هستند.
راه‌های پیشگیری از روماتیسم
اگرچه نمی‌توان به‌طور کامل از ابتلا به روماتیسم پیشگیری کرد، اما با رعایت برخی نکات می‌توان خطر ظهور آن یا شدت علائم را کاهش داد:
- دوری از استعمال سیگار
- پیروی از رژیم غذایی مدیترانه‌ای سالم و متعادل
- انجام فعالیت بدنی منظم به مدت 20 تا 30 دقیقه در روز
- کاهش مصرف نمک در وعده‌های غذایی
- افزایش مصرف ماهی و منابع غنی از اسیدهای چرب امگا-3
- محدود کردن نوشیدنی‌های شیرین حاوی قندهای مصنوعی
روش‌های درمان روماتیسم
درمان روماتیسم معمولاً ترکیبی از دارودرمانی و تغییر سبک زندگی است. ممکن است درمان تنها با دارو کافی نباشد و نیاز به روش‌های مکمل مانند فیزیوتراپی، گرمادرمانی یا حتی مدیتیشن احساس شود. روماتیسم یک بیماری مزمن خودایمنی است؛ بنابراین، روند مدیریت و درمان آن نیازمند پشتکار و ادامه‌دار بودن اقدامات درمانی است. در ادامه برخی از روش‌های رایج درمان معرفی شده‌اند.
قوی‌ترین داروهای روماتیسم
انتخاب مناسب‌ترین دارو ارتباط مستقیمی با نوع خاص روماتیسم دارد. خوشبختانه در دهه‌های اخیر داروهای متعددی معرفی شده‌اند که توانسته‌اند کیفیت زندگی افراد مبتلا را به طرز چشمگیری بهبود بخشند. دسته‌بندی کلی این داروها عبارت است از:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
- داروهای ضدروماتیسم اصلاح‌کننده بیماری (sDMARDs) نسخه سنتتیک
- داروهای ضدروماتیسم اصلاح‌کننده بیماری (bDMARDs) نسخه بیولوژیک
- کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها)
- داروهای مهارکننده اختصاصی (آنتاگونیست‌ها)
- داروهای ویژه برای علائم خاص برخی انواع روماتیسم
قرص سولفاسالازین برای درمان روماتیسم
سولفاسالازین یکی از داروهایی است که به کاهش درد، خشکی و سفتی ناشی ازعلت روماتیسم چیست؟
علت دقیق روماتیسم همچنان به‌طور کامل شناخته نشده است. اما این بیماری زمانی به وجود می‌آید که سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به بافت‌های خودش حمله می‌کند. اگرچه تحقیقات بسیاری در این زمینه صورت گرفته، دلیل اصلی این واکنش غیرطبیعی هنوز به‌طور قطعی مشخص نیست. از جمله عوامل موثر در بروز روماتیسم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عوامل ژنتیکی
- تفاوت‌های جنسیتی (به‌عنوان مثال، لوپوس در زنان شایع‌تر است، درحالی‌که اسپوندیلیت آنکیلوزان بیشتر در مردان دیده می‌شود)
- اضافه‌وزن و چاقی
- سابقه برخی بیماری‌ها (مانند برخی عفونت‌ها یا آسیبهای دوران کودکی که می‌توانند زمینه‌ساز باشند)
- استعمال دخانیات
- قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها یا مواد شیمیایی مضر
چگونه روماتیسم تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص روماتیسم به‌ویژه در مراحل اولیه دشوار است زیرا علائم آن ممکن است با دیگر بیماری‌ها اشتباه گرفته شود. در روند تشخیص، معاینه فیزیکی دقیق و بررسی سابقه بیمار اهمیت زیادی دارد. افرادی که علائمی همچون خستگی یا درد مزمن مفاصل را تجربه می‌کنند، باید به متخصص روماتولوژی مراجعه کنند. پزشک اغلب از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده می‌کند:
- انجام معاینه بالینی و دریافت توضیحات کامل از بیمار
- ارزیابی شدت درد و محدودیت حرکت در مفاصل
- بررسی وضعیت اعضای دیگر بدن ازجمله چشم‌ها، پوست و لگن
- استفاده از ابزارهای تصویربرداری مانند اشعه ایکس، ام‌آر‌آی یا سونوگرافی
- انجام آزمایش‌های مرتبط با فاکتورهای روماتوئیدی
تشخیص با استفاده از آزمایش‌ها
یکی از مراحل تشخیص روماتیسم، درخواست آزمایش‌های تخصصی است. پزشک براساس علائم بیمار و وضعیت عمومی او ممکن است این آزمایش‌ها را توصیه کند. این بررسی‌ها برای تایید یا رد بیماری طراحی شده‌اند و شامل مجموعه‌ای از آزمایش‌های خونی و سایر تست‌ها هستند.
راه‌های پیشگیری از روماتیسم
اگرچه نمی‌توان به‌طور کامل از ابتلا به روماتیسم پیشگیری کرد، اما با رعایت برخی نکات می‌توان خطر ظهور آن یا شدت علائم را کاهش داد:
- دوری از استعمال سیگار
- پیروی از رژیم غذایی مدیترانه‌ای سالم و متعادل
- انجام فعالیت بدنی منظم به مدت 20 تا 30 دقیقه در روز
- کاهش مصرف نمک در وعده‌های غذایی
- افزایش مصرف ماهی و منابع غنی از اسیدهای چرب امگا-3
- محدود کردن نوشیدنی‌های شیرین حاوی قندهای مصنوعی
روش‌های درمان روماتیسم
درمان روماتیسم معمولاً ترکیبی از دارودرمانی و تغییر سبک زندگی است. ممکن است درمان تنها با دارو کافی نباشد و نیاز به روش‌های مکمل مانند فیزیوتراپی، گرمادرمانی یا حتی مدیتیشن احساس شود. روماتیسم یک بیماری مزمن خودایمنی است؛ بنابراین، روند مدیریت و درمان آن نیازمند پشتکار و ادامه‌دار بودن اقدامات درمانی است. در ادامه برخی از روش‌های رایج درمان معرفی شده‌اند.
قوی‌ترین داروهای روماتیسم
انتخاب مناسب‌ترین دارو ارتباط مستقیمی با نوع خاص روماتیسم دارد. خوشبختانه در دهه‌های اخیر داروهای متعددی معرفی شده‌اند که توانسته‌اند کیفیت زندگی افراد مبتلا را به طرز چشمگیری بهبود بخشند. دسته‌بندی کلی این داروها عبارت است از:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
- داروهای ضدروماتیسم اصلاح‌کننده بیماری (sDMARDs) نسخه سنتتیک
- داروهای ضدروماتیسم اصلاح‌کننده بیماری (bDMARDs) نسخه بیولوژیک
- کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها)
- داروهای مهارکننده اختصاصی (آنتاگونیست‌ها)
- داروهای ویژه برای علائم خاص برخی انواع روماتیسم
قرص سولفاسالازین برای درمان روماتیسم
سولفاسالازین یکی از داروهایی است که به کاهش درد، خشکی و سفتی ناشی از این دارو ابتدا برای درمان کولیت روده استفاده می‌شد، اما در درمان روماتیسم نیز کارایی بالایی دارد
این دارو در ابتدا برای درمان کولیت روده مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما مشخص شده که در درمان بیماری‌های روماتیسمی نیز بسیار مؤثر است. هیدروکسی کلروکین سولفات علاوه بر کاربرد در درمان مالاریا، برای کنترل بیماری‌های خودایمنی مانند روماتیسم مفصلی و لوپوس نیز مفید است. این دارو به‌ویژه در کاهش درد و التهاب نقش قابل‌توجهی دارد و همچنان به‌عنوان یکی از گزینه‌های رایج در مدیریت بیماری‌های مرتبط با روماتیسم استفاده می‌شود.
درمان روماتیسم با طب سنتی و روش‌های گیاهی
برخی مواد غذایی و گیاهان دارویی در طب سنتی برای کاهش علائم روماتیسم توصیه شده‌اند که می‌توانند به‌عنوان مکمل در کنار درمان‌های پزشکی مورد استفاده قرار گیرند تا اثربخشی بیشتری حاصل شود. از جمله گیاهان مفید می‌توان به زردچوبه، زنجبیل، آلوئه‌ورا و اوکالیپتوس اشاره کرد. البته باید توجه داشت که استفاده از این گیاهان به تنهایی قادر به درمان کامل بیماری نیست و نیاز به درمان پزشکی همچنان ضروری است.
رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به روماتیسم: چه بخوریم؟
علاوه بر مصرف دارو و جلسات فیزیوتراپی تحت نظارت پزشک، رعایت رژیم غذایی سالم کمک مهمی در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی دارد. برخی توصیه‌های تغذیه‌ای شامل موارد زیر هستند:
- رژیم غذایی مدیترانه‌ای یکی از الگوهای پیشنهادی مناسب است.
- مصرف کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین D، ویتامین B12، فولات، آهن و منیزیم می‌تواند مفید باشد.
- منابع امگا ۳ نظیر ماهی، گردو و دانه‌های روغنی یا مکمل‌های آن را به رژیم غذایی اضافه کنید.
غذاهای مضر در روماتیسم: از چه چیزهایی پرهیز کنیم؟
در کنار مصرف غذاهای مفید، لازم است از برخی مواد غذایی که ممکن است علائم بیماری را تشدید کنند نیز اجتناب کنید:
- گوشت را به‌جای سرخ کردن، بخارپز یا کبابی تهیه کنید.
- از غذاهایی که حاوی چربی‌های ناسالم و اسیدهای چرب امگا-۶ هستند دوری نمایید.
- مصرف شکر و کربوهیدرات‌های ساده را محدود کنید.
- گوشت قرمز را به میزان کم وارد برنامه غذایی خود کنید.
- استفاده از ادویه‌های تند را کاهش دهید.
- نوشیدنی‌های الکلی را به طور کامل حذف کنید.
عوارض بیماری روماتیسم
اگر روماتیسم تحت درمان مناسب قرار نگیرد، عوارض جدی و گسترده‌ای برای بیمار ایجاد خواهد کرد. برخی از این عوارض شامل موارد زیر هستند:
- مشکلات قلبی از جمله التهاب، آسیب به دریچه‌ها و نارسایی قلب
- نارسایی یا التهاب کلیه‌ها
- آسیبهای کبدی ناشی از تأثیرات داروهای درمانی
- تورم و التهاب عروق خونی
- بروز معلولیت‌های جدی یا ناتوانی دائمی
- افزایش خطر مرگ زودرس در صورت عدم پیگیری درمان مناسب
برای کنترل این بیماری، داشتن ارتباط منظم با پزشک متخصص، رعایت سبک زندگی سالم و پیگیری درمان‌های توصیه‌شده ضروری است.
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید چیست؟
روماتیسم مفصلی یک بیماری خودایمنی مزمن است که وقتی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های سالم حمله می‌کند. این بیماری معمولاً لایه داخلی مفاصل (سینوویوم) را درگیر کرده و منجر به علائمی چون التهاب، قرمزی، گرما، تورم و درد می‌شود. مهم‌ترین ویژگی روماتیسم مفصلی تاثیر همزمان آن بر مفاصل هر دو سمت بدن است؛ برای مثال ممکن است هر دو زانو یا مچ دچار آسیب شوند. این ویژگی آن را از سایر انواع آرتریت مانند استئوآرتریت متمایز می‌کند.
علاوه بر مفاصل، این اختلال ممکن است بر قسمت‌های دیگری از بدن، مانند چشم‌ها، قلب، ریه‌ها و عروق خونی نیز اثر بگذارد. تشخیص زودهنگام و مراجعه به متخصص روماتولوژی اهمیت حیاتی در جلوگیری از پیشرفت بیماری
نواع روماتیسم مفصلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: سرم مثبت و سرم منفی. تشخیص نوع بیماری در تعیین روش درمان اهمیت زیادی دارد. در ادامه، تأثیرات گوناگون این بیماری بر بدن و علائم مرتبط با آن بررسی می‌شود.
تأثیر بر مفاصل مختلف
دست‌ها:
دست‌ها و مچ‌ها که شامل ۲۹ استخوان و تعداد بالایی مفصل هستند، یکی از شایع‌ترین نواحی درگیر در روماتیسم مفصلی به شمار می‌روند. التهاب ناشی از بیماری می‌تواند غضروف و استخوان را تخریب کند و باعث کشیدگی رباط‌های اطراف مفصل شود. این مسئله ممکن است تغییر شکل دست‌ها و بی‌ثباتی مفاصل را به‌دنبال داشته باشد.
زانوها:
روماتیسم مفصلی اغلب باعث التهاب غشای سینوویال زانو می‌شود که با آسیب به کپسول مفصلی همراه است. این بیماری ممکن است غضروف زانو را تخریب کند و عملکرد آن را کاهش دهد. ویژگی تقارنی این مشکل معمولاً باعث درگیری همزمان هر دو زانو می‌شود.
پاها:
این بیماری می‌تواند عملکرد بیش از ۳۰ مفصل در پا و مچ را مختل کند. نواحی مسئول تعادل، ثبات و حرکت بدن ممکن است با ضعف مواجه شوند. افتادگی قوس کف پا، تغییر شکل غیرعادی پا و درد شدید از جمله پیامدهای رایج بیماری در ناحیه پا هستند.
علائم روماتیسم مفصلی
علائم این بیماری بسته به فرد و شدت بیماری متفاوت است. در برخی افراد، پیشرفت بیماری تدریجی است، درحالی‌که در برخی دیگر سرعت پیشرفت بسیار بالاست. علائم رایج شامل موارد زیر است:
- درد، ورم و حساسیت در چندین مفصل
- سفتی صبحگاهی یا پس از استراحت‌های طولانی
- تأثیر همزمان بر مفاصل مشابه در هر دو سمت بدن
- خستگی شدید، ضعف و تب
دست‌ها:
روماتیسم مفصلی در دست‌ها به‌صورت تورم، درد و سفتی ظاهر می‌شود که معمولاً برخی مفاصل بیش از دیگران تحت تأثیر قرار دارند. ویژگی‌هایی مانند تغییر شکل انگشت‌ها، احساس کرپیتوس حین حرکت، بی‌حسی یا گزگز (مانند سندرم تونل کارپال) و ناپایداری مفاصل نیز ممکن است مشاهده شود.
زانوها:
تورم، حساسیت به تغییرات آب‌وهوایی، قفل‌شدن زانو، یا درد تدریجی از مهم‌ترین علائم هستند. علاوه بر این، قرمزی پوست زانو و صدای ساییدن یا کرپیتوس هنگام حرکت نیز از نشانه‌های بارز محسوب می‌شوند.
پاها:
پاها نیز ممکن است دچار درد، تورم، خشکی و تغییر شکل شوند. ایجاد پینه، افتادگی قوس کف پا، یا تغییر موقعیت استخوان‌ها از عوارض احتمالی است که حرکت فرد را محدود کرده و باعث مشکلات عملکردی می‌شود.
علت‌های روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی یک بیماری خودایمنی است که ناشی از حمله اشتباه سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم می‌باشد. علت دقیق این ناهنجاری هنوز مشخص نیست؛ اما سیستم ایمنی به‌جای مقابله با عفونت‌ها، به پوشش داخلی مفاصل حمله می‌کند. این التهاب سبب تخریب بافت‌های اطراف شده و عملکرد طبیعی مفاصل را مختل می‌سازد.
عوارض روماتیسم مفصلی
این بیماری طیف وسیعی از عوارض را به دنبال دارد. شدت و نوع این عوارض در افراد مختلف متفاوت بوده و می‌تواند از علائم خفیف تا مشکلات جدی متغیر باشد. توجه به تشخیص زودهنگام و درمان مناسب نقش مهمی در مدیریت این عوارض ایفا می‌کند.عوارض ناشی از روماتیسم مفصلی شامل موارد زیر است:
- مشکلات قلبی
- بیماری‌های ریوی
- پوکی استخوان
- عفونت‌ها
- کم‌خونی
- خستگی شدید
- خشکی چشم
- فرسایش مفصل
- تب خفیف
- نارسایی کلیه
- سندرم تونل کارپال: فشار روی عصب مدیان در مچ دست که به درد و بی‌حسی انگشتان منجر می‌شود.
- پریکاردیت: التهاب غشای قلب که باعث درد قفسه سینه یا تنگی نفس می‌گردد.
- ندول روماتوئید: گره‌های سخت و بی‌حرکت در نزدیکی مفاصل.
- واسکولیت: التهاب رگ‌های خونی که جریان خون را کم کرده و به بافت‌ها آسیب می‌رساند.
- میلوپاتی: مشکلات نخاعی که ممکن است ضعف یا بی‌حسی در اندام‌ها ایجاد کند.
- لنفوم: نوعی سرطان سیستم لنفاوی.
- آمیلوئیدوز: تجمع غیرطبیعی پروتئین در بافت‌ها که به اندام‌های بدن آسیب وارد می‌کند.
- اپی‌اسکلریت: التهاب خارجی‌ترین لایه صلبیه چشم که با قرمزی و درد همراه است.
- التهاب چشم
- سندرم فلتی: اختلال نادری که با بزرگ شدن طحال و کاهش گلبول‌های سفید خون همراه است.
- بیماری بینابینی ریه: التهاب و زخم در بافت میان‌ر‌یه‌ای، که تنفس را مختل می‌کند.
تشخیص روماتیسم مفصلی
تشخیص زودهنگام این بیماری می‌تواند از پیشرفت آن و ایجاد عوارض جدی جلوگیری کند. روش‌های متداول برای تشخیص روماتیسم مفصلی عبارت‌اند از:
- معاینه فیزیکی توسط پزشک
- آزمایش نرخ رسوب گلبول قرمز (ESR) برای سنجش میزان التهاب بدن
- ارزیابی سطح پروتئین واکنشی C (CRP)
- انجام شمارش کامل خون برای بررسی احتمال کم‌خونی
- آزمایش فاکتور روماتوئید و آنتی‌بادی‌های ضد CCP برای تعیین فعالیت بیماری
- تصویربرداری از مفاصل با استفاده از اشعه ایکس یا MRI به منظور بررسی التهاب و آسیب مفصلی
- انجام پرسشنامه‌های ارزیابی توانایی جسمی
راه‌های پیشگیری از روماتیسم مفصلی
با تغییر در سبک زندگی و رعایت نکات پیشگیرانه، امکان کاهش خطر ابتلا به این بیماری وجود دارد. اقدامات پیشگیرانه شامل این موارد است:
- حفظ وزن مناسب
- انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم
- رعایت رژیم غذایی سالم و متعادل
- افزایش مصرف ماهی در برنامه غذایی
- محدود کردن مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- توجه به سلامت دهان و دندان
- مدیریت استرس روزمره
- تامین کافی ویتامین D برای بدن
- محافظت از مفاصل در برابر آسیب‌ها
- کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی
- داشتن خواب منظم و کیفیت مناسب
درمان روماتیسم مفصلی
اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما روش‌های درمانی می‌توانند در کاهش التهاب، کنترل درد، جلوگیری از تخریب مفاصل و بهبود کیفیت زندگی بیمار مؤثر باشند.
درمان‌های متداول برای روماتیسم مفصلی شامل مواردی است که به کنترل علائم، کاهش التهاب و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند. این اقدامات عبارت‌اند از:
- استفاده از دارودرمانی برای تنظیم التهاب و درد
- ایجاد تغییرات در سبک زندگی، مثل اصلاح رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی
- بهره‌گیری از درمان‌های حمایتی مانند فیزیوتراپی یا مشاوره روان‌شناسی در صورت لزوم
- جراحی در موارد شدید، وقتی آسیب مفاصل جدی است
استفاده از رویکردهای درمانی هدفمند و پایدار می‌تواند پیشرفت بیماری را کنترل کرده و تأثیر آن را بر زندگی روزانه کاهش دهد.
در ادامه، راهکارهای درمانی اصلی به تفصیل بررسی شده‌اند:
- داروهای روماتیسم مفصلی
نسخه دارویی مناسب براساس شدت علائم و مدت زمان ابتلا توسط پزشک تجویز می‌شود. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID) نظیر ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم به‌طور گسترده برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند. این داروها به شکل بدون نسخه یا با تجویز پزشک در دسترس هستند. همچنین، استروئیدها مانند پردنیزون در کاهش التهاب و درد مؤثرند و می‌توانند جلوی آسیب بیشتر به مفاصل را بگیرند.
داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARD)، چه سنتی و چه بیولوژیک، مانند آباتاسپت، آدالیموماب و اینفلیکسیماب، جزء اصلی درمان محسوب می‌شوند. اگر این داروها اثربخش نباشند، داروهای مدرن‌تری نظیر باریسیتینیب، توفاسیتینیب یا آپاداسیتینیب ممکن است توصیه شوند. البته باید در مصرف برخی داروها به عوارض جانبی احتمالی، نظیر افزایش خطر لخته شدن خون یا مشکلات قلبی، توجه کرد. - انتخاب بهترین قرص درمان روماتیسم مفصلی
داروهای DMARD همچنان به‌عنوان بهترین گزینه برای مدیریت این بیماری شناخته می‌شوند. - درمان‌های گیاهی در روماتیسم مفصلی
ترکیبات گیاهی مانند زردچوبه، زنجبیل، بروملین و گیاهانی همچون گزنه و اسطوخودوس اثرات مثبتی در کاهش علائم روماتیسم نشان داده‌اند. - رژیم غذایی مفید برای روماتیسم مفصلی
درحالی‌که رژیم غذایی قادر به درمان مستقیم بیماری نیست، انتخاب مواد غذایی مناسب می‌تواند با کاهش التهاب، تأمین مواد مغذی و حفظ وزن سالم به کنترل علائم کمک کند. اضافه وزن فشار زیادی به مفاصل وارد کرده و حتی ممکن است مانع تأثیرگذاری داروها شود. از سوی دیگر، بافت چربی با تولید پروتئین‌هایی مانند سیتوکین می‌تواند فرآیند التهابی را تقویت کند. رژیم مدیترانه‌ای که شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی‌های سالم است، گزینه‌ای عالی برای بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید محسوب می‌شود.
برای نمونه:
- ماهی‌های چرب نظیر قزل‌آلا و ساردین سرشار از اسید چرب امگا 3 هستند که خاصیت ضدالتهابی دارند.
- سبزیجات و میوه‌های متنوع حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد به سلامت بدن کمک می‌کنند؛ مصرف روزانه حدود 2 فنجان میوه و 3 فنجان سبزی توصیه می‌شود.
- غلات کامل نظیر جو و برنج قهوه‌ای به کاهش سطح پروتئین التهابی CRP کمک می‌کنند.
- حبوباتی چون نخود و لوبیا منبع بسیار خوبی از پروتئین کم‌چرب و مواد مغذی ارزشمند نظیر اسیدفولیک، آهن و پتاسیم هستند که سلامت قلب را نیز بهبود می‌بخشند.
- آجیل‌هایی همچون گردو که حاوی امگا 3 هستند، اثرات ضدالتهابی ویژه‌ای دارند؛ البته مصرف آن‌ها باید متعادل باشد.
- روغن زیتون سرشار از چربی‌های غیراشباع سالم است و ماده‌ای به نام اولئوکانتال دارد که مشابه ایبوپروفن عمل کرده و درد را کاهش می‌دهد.
روماتیسم زانو یا آرتریت زانو، یک اختلال شایع است که می‌تواند منجر به التهاب، درد، تورم و محدود شدن حرکت مفصل زانو شود. این بیماری از جمله شرایطی است که به یکی از اساسی‌ترین و پرکاربردترین مفاصل بدن آسیب می‌رساند. اگر به‌موقع شناسایی و مدیریت نشود، ممکن است با پیشرفت علائم، زندگی روزمره فرد را مختل کرده و به یک مشکل جدی و ناتوان‌کننده تبدیل شود. هرچند که تاکنون درمان قطعی برای این عارضه کشف نشده است، اما بهره‌گیری از روش‌های مناسب می‌تواند به کاهش علائم و کُند کردن روند بیماری کمک کند. مراجعه منظم به پزشک متخصص ارتوپدی یا روماتولوژی بهترین راه‌حل برای کنترل این بیماری به شمار می‌آید.
در این مقاله که توسط دکترتو تهیه شده است، جنبه‌های مختلف روماتیسم زانو به‌صورت جامع بررسی شده است؛ از مراحل تشخیص و روش‌های پیشگیری گرفته تا نحوه مدیریت و درمان بیماری. همچنین اطلاعاتی درباره نحوه دریافت نوبت مشاوره حضوری یا آنلاین از پزشکان متخصص از طریق پلتفرم دکترتو ارائه شده است. دکترتو یک سامانه آنلاین است که فرایند اخذ نوبت ویزیت از پزشکان مختلف در سراسر ایران را ساده کرده و امکانات متنوعی در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
زبان:
روماتیسم زانو چیست؟
این بیماری به التهاب و آسیب غضروف‌های مفصل زانو اطلاق می‌شود. غضروف لایه‌ای نرم و لغزنده است که سطح انتهایی استخوان‌ها را پوشانده و همچون بالشتکی محافظ عمل می‌کند. این وظیفه موجب حرکت راحت زانو در هنگام خم و راست شدن می‌شود. قسمت‌های مختلف مفصل زانو، از جمله انتهای استخوان ران، بخش بالایی استخوان درشت‌نی و زیر کشکک، با غضروف پوشانده شده‌اند. در صورت تخریب غضروف، فضای میان استخوان‌ها کاهش یافته و در موارد شدیدتر، تماس مستقیم استخوان‌ها با یکدیگر شروع می‌شود. این فرایند می‌تواند به تشکیل خارهای استخوانی یا تغییرات غیرطبیعی در سطح استخوان منجر شود و با گذشت زمان، حتی شکل ظاهری زانو را تحت تأثیر قرار داده یا شرایط بیماری را تشدید کند.
علائم روماتیسم زانو بر فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله تأثیر منفی می‌گذارد و ممکن است زندگی فرد را با مشکلات قابل‌توجهی مواجه کند. از جمله علائم رایج این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد زانو: این درد اغلب با فعالیت‌هایی مانند ورزش، راه رفتن طولانی‌مدت یا ایستادن تشدید می‌شود.
- سفتی مفصل: که خم و راست کردن زانو را دشوار می‌کند.
- قفل شدن زانو: ناشی از آسیب به غضروف که موجب محدودیت در حرکت طبیعی زانو می‌شود.
- صدای کرپیتوس (Crepitus): ترک خوردن، کلیک یا ضربه‌هایی که هنگام حرکت زانو شنیده می‌شوند.
- ضعف زانو: این وضعیت در نتیجه کاهش فعالیت بدنی و تحلیل عضلانی (عمدتاً در عضلات چهارسر ران و همسترینگ) ایجاد شده و به مرور زمان شدت علائم را افزایش می‌دهد.
روماتیسم زانو در کودکان
با وجود اینکه آرتریت معمولاً در بزرگسالان دیده می‌شود، کودکان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند. یکی از انواع آرتریت در کودکان، “آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان” (JIA) است که کودکان زیر 16 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شدت این بیماری از خفیف تا شدید متغیر بوده و ممکن است سال‌ها ادامه داشته باشد. با این حال، نیمی از کودکان مبتلا تا بزرگسالی بهبودی کامل پیدا می‌کنند.
روماتیسم زانو در بزرگسالان
آرتروز زانو یکی از بیماری‌های شایع میان بزرگسالان است که معمولاً با افزایش سن شدت پیدا می‌کند. در این شرایط ممکن است یک یا هر دو زانو تحت تأثیر قرار گیرد. علائمی مانند درد، تورم و سفتی مفصل از رایج‌ترین ویژگی‌های آرتروز در بزرگسالان هستند. خوشبختانه، درمان‌های گوناگونی برای کاهش این علائم وجود دارد که می‌توانند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشند.
علت‌های روماتیسم زانو
مهم‌ترین عامل بروز روماتیسم زانو افزایش سن است؛ به گونه‌ای که تقریباً همه افراد طی عمر خود درجاتی از آرتروز را تجربه می‌کنند. افزون بر این، برخی عوامل خطر امکان ابتلا به آرتریت را حتی در سنین جوان‌تر افزایش می‌دهند:
- با بالا رفتن سن، توانایی ترمیم غضروف‌ها کاهش می‌یابد.
- اضافه وزن فشار مضاعفی بر مفاصل وارد کرده، به‌ویژه بر زانوها. هر کیلوگرم وزن اضافی میزان این فشار را افزایش می‌دهد.
- وراثت نقش مهمی ایفا می‌کند؛ جهش‌های ژنتیکی یا ناهنجاری‌های ارثی در ساختار استخوان اطراف زانو می‌توانند خطر آرتروز را تشدید کنند.
- زنان بالای 55 سال بیشتر از مردان به آرتروز زانو مبتلا می‌شوند.
- فعالیت‌های شغلی سخت و استرس‌های تکرارشونده که فشار مداوم بر زانو وارد می‌کنند نیز خطر بروز این بیماری را افزایش می‌دهند.
ورزشکارانی که به فعالیت‌هایی مانند فوتبال، تنیس یا دویدن طولانی مشغول هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آرتروز زانو قرار دارند. با این حال، تمرینات منظم و متعادل مفید بوده
ضعف زانو معمولاً ناشی از کاهش فعالیت و تحلیل یا ضعف عضلات چهارسر ران و همسترینگ است، که می‌تواند به محدودیت حرکتی بیشتر و تشدید علائم منجر شود.
برای تشخیص آرتروز زانو، پزشکان ممکن است از روش‌های مختلفی بهره بگیرند، از جمله:
- بررسی سوابق بیماری و معاینه فیزیکی: ارزیابی نشانه‌های ظاهری و سابقه مشکلات مرتبط.
- آزمایش خون: برای شناسایی نشانگرهای ژنتیکی یا آنتی‌بادی‌های مرتبط با آرتریت روماتوئید (RA).
- تصویربرداری با اشعه ایکس: این روش تصاویری ارائه می‌دهد که آسیب‌دیدگی غضروف را از طریق مشاهده باریک‌تر شدن فضای مفصلی، تشکیل خارهای استخوانی یا کیست‌های مرتبط با آرتروز نمایش می‌دهد.
- آسپیراسیون مفصلی: نمونه‌برداری و بررسی مایع سینوویال داخل مفصل زانو به منظور شناسایی التهاب یا عفونت.
توجه به این نکته ضروری است که غضروف در تصاویر اشعه ایکس مستقیماً قابل مشاهده نیست، اما کاهش فضای مفصلی می‌تواند نشان‌دهنده تحلیل آن باشد. در موارد خاص، برای تشخیص دقیق‌تر ممکن است از تکنیک‌های پیشرفته‌تری مانند ام‌آر‌آی یا سی‌تی اسکن استفاده شود.
درمان روماتیسم زانو بسته به نوع بیماری، مرحله پیشرفت، سن بیمار، شدت درد و دیگر عوامل فردی متغیر است. اگرچه درمان کامل برای آرتروز امکان‌پذیر نیست و غضروف آسیب‌دیده قابل بازسازی نمی‌باشد، اما روش‌هایی وجود دارند که می‌توانند درد را کاهش داده، پیشرفت بیماری را کندتر کرده و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشند. این روش‌ها شامل استفاده از وسایل حمایتی مانند عصا، دارو درمانی، فیزیوتراپی و در صورت نیاز جراحی می‌شوند.
1. درمان دارویی روماتیسم زانو
در صورت تشخیص، پزشک ممکن است استفاده از داروهای DMARD (داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری) را به عنوان بخشی از درمان پیشنهاد کند. این داروها با کاهش التهاب و کنترل علائم، باعث کند شدن روند پیشرفت بیماری می‌شوند. عملکرد این داروها بر اساس جلوگیری از اثرگذاری مواد شیمیایی ترشح‌شده توسط سیستم ایمنی بدن در طول حمله به مفاصل است. این مواد در غیر این صورت می‌توانند به استخوان‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها و غضروف‌ها آسیب وارد کنند.
از جمله داروهای DMARD تجویز شده رایج می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- متوترکسات
- لفلونوماید
- هیدروکسی کلروکین
- سولفاسالازین
معمولاً متوترکسات نخستین انتخاب برای کنترل آرتریت روماتوئید است و گاهی اوقات آن را همراه با یک DMARD دیگر یا استفاده کوتاه‌مدت از داروهای کورتیکواستروئیدی برای کاهش التهاب تجویز می‌کنند. در برخی موارد خاص نیز درمان‌های بیولوژیکی به برنامه درمانی اضافه می‌شوند. با این حال، به علت احتمال ایجاد عوارض جانبی جدی توسط متوترکسات و سایر داروهای مشابه، مصرف آن‌ها نیازمند نظارت دقیق پزشک است.
2. تمرینات ورزشی مناسب برای روماتیسم زانو
ورزش منظم یکی از راه‌های مؤثر برای کاهش درد زانو و تقویت عملکرد آن است. برنامه‌های حرکتی و قدرتی پس از چند هفته تمرین می‌توانند تغییرات مثبتی ایجاد کنند. توصیه می‌شود کار خود را با حدود 30 دقیقه تمرین روزانه شروع کنید. اگر مبتدی هستید، از جلسات کوتاه‌تر 10 دقیقه‌ای آغاز کنید و با کاهش درد، زمانی بیشتری به مشق اختصاص دهید. درد خفیف عضلانی ممکن است در ابتدا طبیعی باشد، اما در صورت نیاز به مصرف مسکن‌هایی نظیر استامینوفن یا ایبوپروفن، با پزشک مشورت کنید. استفاده از یخ نیز در کاهش التهاب مؤثر است. اگر درد شدید یا طولانی‌مدتی را تجربه کردید، حتماً پیگیری پزشکی داشته باشید.
مواردی از تمرینات مفید زانو شامل:
کشش همسترینگ: این حرکت به بهبود انعطاف‌پذیری بدن و گسترش دامنه حرکتی کمک می‌کند و احتمال درد و آسیب را کاهش می‌دهد. پیش از شروع، بدن را با پنج دقیقه پیاده‌روی سبک گرم کنید. سپس روی زمین دراز بکشید و به صورت متناوب برای هر پا این کشش را انجام دهید.
کشش ساق پا: ابتدا پای راست را خم کنید و پای چپ را به سمت عقب بکشید، در حالی که صاف نگه داشته شده است. پاشنه پای چپ را به آرامی به سمت زمین فشار دهید تا احساس کشش در ساق پای عقبی داشته باشید. این وضعیت را ۲۰ ثانیه حفظ کرده و دو بار تکرار کنید. سپس جای پاها را عوض کنید. برای افزایش شدت کشش، می‌توانید بیشتر به جلو خم شوید، اما دقت کنید که زانوی شما از سطح انگشتان پا جلوتر نرود.
بلند کردن صاف پا: روی زمین دراز بکشید و بالاتنه را با تکیه بر آرنج‌ها نگه دارید. زانوی چپ را خم کرده و کف پا را روی زمین بگذارید. پای راست را کاملاً صاف نگه داشته و انگشتان آن را رو به بالا بکشید. با منقبض کردن عضلات ران، پای راست را به آرامی بالا بیاورید، سه ثانیه در همان وضعیت نگه دارید و سپس به آرامی پایین بیاورید. این حرکت را در دو ست ۱۰ تکراری انجام دهید. پس از اتمام ست اول، جای پاها را عوض کنید.
تمرین پای خم‌شده: روی زمین بخوابید و هر دو پا را صاف روی زمین قرار دهید. یکی از پاها را خم کرده و به مدت پنج ثانیه در همان وضعیت نگه دارید. این تمرین را نیز در دو ست ۱۰ تکراری انجام داده و پس از پایان هر ست جای پاها را عوض کنید.
این تمرینات می‌توانند به کاهش دردهای ناشی از روماتیسم زانو کمک کرده و باعث افزایش انعطاف‌پذیری و تقویت مفاصل شوند.
۳. فیزیوتراپی برای روماتیسم زانو
فیزیوتراپی نقش مهمی در مدیریت و درمان روماتیسم زانو دارد. متخصصان فیزیوتراپی با ارائه تکنیک‌های درمانی و تمرینات هدفمند به شما کمک می‌کنند تا در شرایطی که درد زانو انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار کرده است، حرکت‌پذیری خود را بهبود بخشید و شدت درد را کاهش دهید. این روش‌ها علاوه بر تسکین علائم، به افزایش توان حرکتی نیز کمک می‌کنند.
۴. جراحی برای روماتیسم زانو
در صورتی که دیگر روش‌های درمانی کارایی لازم را نداشته باشند، جراحی به‌عنوان گزینه‌ای نهایی مطرح می‌شود. نوع جراحی بسته به وضعیت فرد و تشخیص پزشک متفاوت است. در ادامه به دو روش رایج جراحی برای روماتیسم زانو اشاره شده است.
جراحی آرتروسکوپی: این شیوه شامل استفاده از لوله‌ای باریک مجهز به یک دوربین کوچک است که از طریق برشی کوچک وارد مفصل زانو می‌شود. این امکان را فراهم می‌کند تا جراح بتواند داخل زانو را بررسی کند و اقدامات لازم مانند پاکسازی زانو یا برداشتن بافت‌های آسیب‌دیده انجام دهد. این عمل اغلب در مواردی که قطعات آزاد استخوان یا غضروف موجب ایجاد درد شده‌اند، انجام می‌شود. دوران نقاهت معمولاً کوتاه است و اکثر بیماران پس از چند روز به فعالیت‌های عادی خود بازمی‌گردند.
جراحی تعویض مفصل زانو: زمانی که درد زانو پس از امتحان گزینه‌های درمانی مختلف همچنان پایدار باشد، تعویض مفصل گزینه‌ای موثر است. این جراحی شامل جایگزینی بخش یا تمام مفصل آسیب‌دیده با یک مفصل مصنوعی است و در برخی موارد از فناوری رباتیک برای دقت بیشتر استفاده می‌شود. دوره بهبودی کامل ممکن است چند ماه زمان ببرد، اما معمولاً با کاهش درد قابل توجه و بهبود حرکت زانو همراه خواهد بود.
۵. درمان روماتیسم زانو با طب سنتی
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که ترکیب طب سوزنی با داروهای گیاهی می‌تواند راهکاری موثر با عوارض جانبی بسیار کم برای درمان آرتروز زانو باشد. با افزایش توجه به روش‌های جایگزین برای کاهش درد مزمن و اجتناب از مصرف داروهای مخدر، طب سوزنی به‌عنوان یک گزینه جذاب ظهور کرده است. این روش می‌تواند در کاهش درد، التهاب و سفتی زانو مؤثر باشد و همچنین دامنه حرکتی آن را افزایش دهد، که نتیجه آن ارتقای کیفیت زندگی و تسهیل انجام فعالیت‌های روزانه است.
علاوه بر طب سوزنی، استفاده از گیاهان و مواد طبیعی زیر برای افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی توصیه می‌شود:
- زنجبیل
- زردچوبه
- چای سبز
- سرکه سیب
- فلفل هندی
- سیر
- لیمو
- انواع روغن‌ها مانند روغن اکالیپتوس، روغن خردل، روغن نعناع و روغن زیتون
روماتیسم زانو ممکن است با مجموعه‌ای از عوارض متعدد همراه باشد که اغلب تأثیر چشمگیری بر کیفیت زندگی افراد دارد. از جمله رایج‌ترین مشکلات ناشی از این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: - تخریب سریع و کامل غضروف مفصل که منجر به شل شدن بافت‌ها می‌شود (کندرولیز)
- از بین رفتن استخوان یا مرگ بافت آن (استئونکروز)
- بروز شکستگی‌های استرسی، به‌صورت ترک‌های ریز در استخوان، که معمولاً به دلیل ضربات یا فشارهای مکرر ایجاد می‌شوند
- خونریزی داخلی در داخل مفصل
- عفونت در مفصل، هرچند وقوع آن بسیار نادر است
- تضعیف یا پارگی تاندون‌ها و رباط‌های اطراف مفصل که می‌تواند باعث ناپایداری آن شود
- شکل‌گیری کیست‌های بیکر (کیسه‌های پر از مایع در پشت زانو) که معمولاً بدون درد هستند، اما ممکن است به رگ‌های خونی فشار آورده، تورم پا ایجاد کنند یا گاهی دچار پارگی شوند و دردناک شوند
روش‌های پیشگیری از روماتیسم زانو
با رعایت برخی اقدامات ساده می‌توان خطر ابتلا به روماتیسم زانو را کاهش داد و از عوارض احتمالی آن پیشگیری کرد. پیشنهادهای مؤثر در این زمینه عبارت‌اند از:
- محافظت از بدن برای جلوگیری از آسیبهای فیزیکی
- کنترل و کاهش وزن در صورت نیاز
- حفظ روال منظم فعالیت‌های ورزشی
- تقویت سلامت مفاصل و پیشگیری از آسیب آن‌ها
- تنظیم و مدیریت میزان قند خون
- مصرف آب کافی برای هیدراته نگه داشتن بدن
- استفاده از رژیم غذایی سالم و متعادل
- توجه به هرگونه احساس درد یا ناراحتی و بررسی به‌موقع دلایل آن
- کنار گذاشتن سیگار و اجتناب از مصرف محصولات دخانی
- انتخاب کفش‌های مناسب و راحت برای کاهش فشار بر زانو
این توصیه‌ها به‌طور قابل‌توجهی در ارتقای سلامت مفاصل و کاهش احتمال بروز مشکلات ناشی از روماتیسم زانو مؤثر هستند.
