همه چیز درباره تب کریمه کنگو
تب کریمه کنگو چیست و چه نشانه‌هایی دارد؟
تب کریمه کنگو (CCHF) یک بیماری ویروسی است که به وسیله ویروس کریمه کنگو ایجاد میشود. این بیماری عمدتاً از طریق گزش کنه‌های آلوده یا تماس مستقیم با خون و مایعات بدن حیوانات مبتلا به انسان منتقل می‌گردد. معمولاً این بیماری در مناطق خاصی از جهان، از جمله آسیای مرکزی، شرق آفریقا و برخی نواحی جنوب شرقی اروپا مشاهده میشود.
ویژگی‌های ویروس تب کریمه کنگو
عامل ویروس: ویروس کریمه کنگو از خانواده نایروویریده است.
روش انتقال: این ویروس می‌تواند از طریق گزش کنه‌ها، تماس با خون و مایعات بدن حیوانات آلوده (مانند گاو، گوسفند و بز) و همچنین از انسان‌های مبتلا به دیگران منتقل شود.
نشانه‌های تب کریمه کنگو معمولاً بین ۲ تا ۹ روز پس از تماس با ویروس بروز می‌کنند و شدت آن‌ها می‌تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. در بیشتر موارد، بیماری به سرعت پیشرفت کرده و در صورت عدم درمان، ممکن است به مرگ منجر شود. علائم این بیماری به شرح زیر است:
1. تب بالا
تب یکی از نخستین نشانه‌های این بیماری است و معمولاً به سرعت به بالای ۴۰ درجه سلسیوس می‌رسد. این تب ممکن است با لرز، تعریق فراوان و احساس ضعف عمومی همراه باشد.
2. درد عضلانی و مفصلی
درد شدید در عضلات، به ویژه در ناحیه پشت و اندام‌ها، از دیگر علائم این بیماری است. همچنین، مفاصل ممکن است دچار درد شوند و حرکت آن‌ها برای بیمار دشوار گردد.
3. سردرد شدید
سردردهای شدید و مداوم یکی از نشانه‌های رایج تب کریمه کنگو به شمار می‌رود. این سردردها معمولاً با حس سنگینی در سر و ناتوانی در تمرکز همراه هستند.
4. ضعف و خستگی
ضعف عمومی و خستگی شدید معمولاً در مراحل اولیه بیماری بروز می‌کند. بیمار ممکن است احساس کند که قادر به انجام فعالیت‌های روزمره خود نیست.
5. مشکلات گوارشی (تهوع و استفراغ)
تهوع، استفراغ و دردهای شکمی از نشانه‌های شایع این بیماری به شمار می‌روند. همچنین، بیمار ممکن است با اسهال یا یبوست نیز مواجه شود.
6. درد قفسه سینه و تنگی نفس
در مراحل پیشرفته‌تر، بیمار ممکن است احساس درد در ناحیه قفسه سینه و تنگی نفس کند. این علائم ناشی از مشکلات تنفسی و کاهش سطح اکسیژن در خون هستند.
7. علائم خونریزی
خونریزی از لثه‌ها، دهان، بینی و چشم‌ها یکی از ویژگی‌های بارز این بیماری است. در ابتدا، خونریزی ممکن است خفیف باشد، اما با پیشرفت بیماری شدت آن افزایش یافته و می‌تواند به خونریزی داخلی، خونریزی از دستگاه گوارش و ادرار منجر شود. در برخی موارد، خونریزی شدید ممکن است باعث بروز لکه‌های قرمز یا بنفش (پتشی) بر روی پوست گردد.
8. مشکلات عصبی
در برخی موارد، بیمار ممکن است دچار حواس‌پرتی، اختلالات شناختی، گیجی یا حتی کما شود. این علائم نشان‌دهنده تأثیر ویروس بر سیستم عصبی مرکزی هستند.
9. پیشرفت به مرحله شدید (دوره حاد)
در این مرحله، بیمار ممکن است با مشکلات متعددی مواجه شود که شامل نارسایی کبدی، نارسایی کلیوی، کاهش فشار خون و شوک است. خونریزی‌های وسیع و چندگانه می‌تواند به مرگ منجر شود.
تب کریمه کنگو در کدام استان‌ها شایع است؟
این بیماری در ایران، به ویژه در استان‌هایی که دارای جمعیت بالای دام و فعالیت‌های دامپروری وسیع هستند، مشاهده میشود. تب کریمه کنگو به دلیل انتقال از طریق کنه‌ها و تماس با حیوانات آلوده، بیشتر در مناطق با شرایط جغرافیایی خاص و دامداری رایج دیده میشود. استان‌هایی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند، شامل موارد زیر هستند:
1. استان کرمان
استان کرمان به دلیل داشتن اراضی وسیع کشاورزی و دامداری، یکی از استان‌هایی است که بالاترین میزان ابتلا به بیماری تب کریمه کنگو را تجربه می‌کند.
2. استان هرمزگان
استان هرمزگان به خاطر فعالیت‌های گسترده در حوزه دامداری و وجود کشتارگاه‌ها، به عنوان یکی از استان‌های پرخطر در معرض این بیماری شناخته میشود.
3. استان سیستان و بلوچستان
در این استان به دلیل شرایط جغرافیایی خاص و دامداری‌های وسیع، مواردی از ابتلا به تب کریمه کنگو گزارش شده است.
4. استان فارس
استان فارس به عنوان یکی از مناطق مهم در زمینه دامپروری کشور، در برخی سال‌ها مواردی از ابتلا به تب کریمه کنگو را ثبت کرده است.
5. استان خوزستان
به دلیل آب و هوای گرم و مرطوب و همچنین جمعیت بالای دام، خوزستان به عنوان یکی از استان‌های پرخطر شناخته میشود.
6. استان گلستان
گلستان نیز به خاطر وجود دامداری‌های فراوان در برخی نواحی، در معرض خطر ابتلا به تب کریمه کنگو قرار دارد.
7. استان تهران
اگرچه استان تهران به اندازه برخی دیگر از استان‌ها در زمینه دامداری گسترده فعالیت نمی‌کند، اما به دلیل وجود کشتارگاه‌ها و جمعیت زیاد، در برخی مواقع موارد بیماری در این استان گزارش میشود.
8. استان‌های آذربایجان شرقی و غربی
این استان‌ها به دلیل فعالیت‌های کشاورزی و دامداری، در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
علت شیوع تب کریمه کنگو در استان‌های نامبرده به شرح زیر است:
فعالیت‌های مرتبط با دامداری و کشتارگاه‌ها، به ویژه در فصل‌های گرم سال، از جمله عوامل اصلی گسترش تب کریمه کنگو در این مناطق محسوب می‌شوند. همچنین، گزش کنه‌های حامل ویروس در نواحی با پوشش گیاهی انبوه و خاک مرطوب نیز یکی از عوامل مهم در انتقال این بیماری به شمار می‌آید.
تب کریمه کنگو چگونه منتقل میشود؟
تب کریمه کنگو (CCHF) یک بیماری ویروسی است که عمدتاً از طریق تماس با خون یا ترشحات بدن حیوانات آلوده به ویروس، از جمله گاو، گوسفند، بز و شتر، منتقل میشود. همچنین، این بیماری می‌تواند از طریق نیش کنه‌هایی که خون حیوانات مبتلا را می‌مکند، به انسان منتقل شود. انتقال این بیماری از فردی به فرد دیگر نیز ممکن است، هرچند که کمتر رایج است و معمولاً از طریق تماس مستقیم با مایعات بدن فرد بیمار (مانند خون، ادرار، بزاق و غیره) صورت می‌گیرد.
عوامل اصلی انتقال تب کریمه کنگو شامل موارد زیر است:
1. نیش کنه‌ها: کنه‌هایی مانند Hyalomma که ویروس را از حیوانات آلوده به انسان منتقل می‌کنند.
2. تماس مستقیم با حیوانات آلوده: افرادی که با دام‌ها در ارتباط هستند، مانند دامپزشکان یا کارکنان کشتارگاه، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
3. تماس با مایعات بدن فرد مبتلا: این انتقال ممکن است از طریق تماس با خون یا ترشحات فرد بیمار انجام شود.
آیا تب کریمه کنگو قابل درمان است؟
در صورتی که فردی به تب کریمه کنگو مبتلا شود، پزشکان ممکن است از داروهایی مانند “ریباویرین” (Ribavirin) در مراحل اولیه بیماری بهره ببرند که ممکن است مؤثر واقع شود. با این حال، درمان‌های حمایتی نظیر مدیریت مشکلات خونریزی، اصلاح کمبودهای الکترولیتی و ارائه مراقبت‌های ویژه برای حفظ عملکرد ارگان‌ها نیز از اهمیت زیادی برخوردارند.
روش‌های درمان تب کریمه کنگو
1. داروهای ضدویروسی: داروهایی مانند ریباویرین (Ribavirin) ممکن است در برخی موارد مؤثر باشند. این دارو به منظور کاهش بار ویروسی و جلوگیری از پیشرفت بیماری استفاده میشود، اما هنوز تأثیر آن در درمان تب کریمه کنگو به‌طور کامل تأیید نشده است.
2. درمان حمایتی: به دلیل احتمال بروز خونریزی، نارسایی اعضای بدن و مشکلات جدی دیگر، بیماران نیاز به مراقبت‌های حمایتی دارند. این مراقبت‌ها شامل:
– جبران مایعات و الکترولیت‌ها
– استفاده از داروهای ضدالتهابی برای کنترل تب و کاهش درد
– انتقال خون و محصولات خونی برای افرادی که دچار خونریزی شدید هستند.
3. مراقبت‌های ویژه: بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) ممکن است برای بیماران با شرایط حاد ضروری باشد تا به کنترل مشکلات قلبی، تنفسی و خونریزی کمک شود.
4. پیشگیری و کنترل: یکی از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری، جلوگیری از تماس با حیوانات آلوده و همچنین کک‌ها یا کنه‌ها است. استفاده از لباس‌های محافظ، دافع‌های حشرات و رعایت اصول بهداشتی مناسب هنگام کار با حیوانات یا در مناطق آلوده از جمله اقدامات مؤثر در این زمینه است.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به تب کریمه کنگو
1. مراقبت از تماس با حیوانات آلوده: افرادی که با حیوانات در ارتباط هستند (مانند دامداران، قصاب‌ها و کارکنان کشتارگاه‌ها) باید از دستکش، ماسک و لباس‌های محافظ مناسب استفاده کنند.
2. کنترل کنه‌ها: از آنجا که کنه‌ها می‌توانند ویروس تب کریمه کنگو را منتقل کنند، استفاده از حشره‌کش‌ها و پوشیدن لباس‌های بلند و محافظ برای جلوگیری از نیش کنه‌ها بسیار ضروری است.
3. پرهیز از تماس با خون یا ترشحات حیوانات آلوده: از تماس مستقیم با خون، بافت‌ها و ترشحات بدن حیوانات مبتلا خودداری کنید. همچنین، باید از مصرف گوشت‌های مشکوک یا گوشت‌هایی که به درستی پخته نشده‌اند، اجتناب شود.
4. آموزش و اطلاع‌رسانی: آگاه‌سازی افرادی که در معرض خطر بیشتری هستند (مانند دامداران و کارکنان کشتارگاه‌ها) می‌تواند به کاهش احتمال ابتلا کمک کند.
5. استفاده از واکسن: در حال حاضر، واکسنی برای انسان‌ها وجود ندارد، اما واکسیناسیون دام‌ها می‌تواند به کنترل شیوع بیماری کمک کند.
6. پخت کامل گوشت: گوشت باید به طور کامل پخته شود و از مصرف گوشت خام یا نیم‌پز خودداری کنید.
7. استفاده از وسایل محافظ: استفاده از وسایل ایمنی مانند دستکش و ماسک در هنگام کار با حیوانات و فرآوری گوشت ضروری است.
سخن پایانی
بیماری‌های ویروسی و باکتریایی متعددی وجود دارند که بین انسان و دام مشترک هستند. یکی از این بیماری‌های حاد، تب کریمه کنگو است که می‌تواند عواقب جدی برای فرد به همراه داشته باشد و در ۳۰ درصد موارد به مرگ منجر شود. انتقال این بیماری به راحتی صورت می‌گیرد و در صورت عدم کنترل در مراحل اولیه، می‌تواند تعداد زیادی از افراد را تحت تأثیر قرار دهد.
این بیماری از طریق گزش کنه، تماس با دام آلوده، تماس با خون و ترشحات فرد بیمار و همچنین مصرف گوشت تازه دام مبتلا منتقل میشود. با توجه به عدم وجود واکسن برای پیشگیری از این بیماری، بهترین راهکار رعایت اصول خودمراقبتی است.
